Gruczoł krokowy (inne nazwy to prostata lub stercz) stanowi część męskiego układu moczowo-płciowego. Jest narządem wielkości kasztana, położonym u podstawy pęcherza moczowego. Tylna jego część przylega do odbytnicy. Przez prostatę przechodzą cewka moczowa i przewody wytryskowe, będące elementem dróg nasiennych. Podstawą strukturą budującą narząd jest sieć kanalików wyściełanych komórkami, odpowiedzialnymi za produkcję wydzieliny prostaty, podzielona na tzw. zraziki. Płyn produkowany przez gruczoł krokowy jest bogaty w enzymy i substancje zapewniające odpowiednią jakość nasienia – stąd też stanowi kluczową jego część. Wydzielina ta uwalniana jest podczas wytrysku dzięki połączeniom prostaty z cewką moczową.
Prostata – budowa i położenie
Położenie i budowa anatomiczna stercza tłumaczą podstawowe objawy towarzyszące dotykającym go chorobom – utrudnienie oddawania moczu i zaburzenia funkcji seksualnych. Warto dodać, że z uwagi na słabą dostępność prostaty dla leków, leczenie jej chorób (zwłaszcza przewlekłych) bywa utrudnione
Zapalenie gruczołu krokowego jest najczęstszą chorobą wśród mężczyzn po 40 roku życia, ale zauważono, że choroba dotyczy niejednokrotnie również młodszych (20-30 letnich) mężczyzn.
Schorzenie to, dotyka według statystyk około 20 % mężczyzn. Najczęściej do powstania prowadzi infekcja wywołana przez pierwotniaki (np. chlamydie), bakterie lub wirusy.
Zapalenie prostaty może być również wywołane bakteriami – prątkami gruźlicy, które mogą być przyczyną krwiopochodnej – genitalnej postaci gruźlicy.
Niejednokrotnie zapalenie gruczołu krokowego, może wynikać z zapalenia cewki, pęcherza, infekcji układu moczowego, pozostawienia na długi czas cewnika w cewce moczowej, przezcewkowych zabiegów urologicznych, obecności tzw. kamieni sterczowych, czy w stanach powodujących utrudnienie odpływu moczu (np. w znacznego stopnia stulejce). Choroba może stanowić również powikłanie zakażenia chorobami wenerycznymi takimi jak np. rzeżączka.
Zapalenie prostaty może mieć formę ostrą lub przewlekłą.
Ostra forma, może się objawiać gorączką, częstym oddawaniem moczu z silnym uczuciem parcia, pieczeniem przy oddawaniu moczu oraz bólem w okolicy krocza.
Ostre zapalenie prostaty jest poważną chorobą, której może towarzyszyć obecność bakterii w krwi. Schorzenie to wymaga pilnej interwencji lekarskiej.
Przewlekła odmiana zapalenia, może być przyczyną zespołów bólowych miednicy mniejszej, trudności mikcyjnych oraz zaburzeń erekcji. Można tu wyróżnić bakteryjną i niebakteryjną formę zapalenia. Objawy przewlekłego zapalenia prostaty są mniej nasilone i pojawiają się okresowo.
Przyczyną przewlekłego zapalenia prostaty bakteryjnego – jest najczęściej niewystarczające wyleczenie zapalenia ostrego. Przewlekłe zapalenie bakteryjne powodują mikroorganizmy. Specyficzną formą takiego zapalenia jest przewlekłe, gruźlicze zapalenie stercza spowodowane przez prątek gruźlicy.
Chociaż niebakteryjne zapalenie prostatyjest najczęściej występującą postacią. nie są znane przyczyny tej dolegliwości, Prawdopodobnie spowodowane jest ono zaburzeniami w regulacji nerwowej, napięcia mięśni prostaty czy cewki moczowej.
Wpływ na zapalenie prostaty mają:
– siedzący tryb życia,
– brak regularnego życia seksualnego,
– infekcje związane ze spadkami odporności
– stres
– nawrotowe infekcje dróg moczowych
– obecność cewnika w pęcherzu
– przeprowadzone zabiegi urologiczne
– obecności kamieni sterczowych
– niekiedy bakterie przedostają się do prostaty drogą krwi lub chłonki
Prostata – objawy:
Podstawowe objawy to z nich to ból krocza, zewnętrznych narządów płciowych i okolicy nadłonowej utrzymujący się przynajmniej przez 3 miesiące. Zaburzenia te składają się na tzw. zespół bólowy miednicy mniejszej (ang. CPP – Chronic Pelvic Pain syndrome).
Objawom tym towarzyszyć mogą m. in.:
– bóle w podbrzuszu, w jądrach, ból w penisie lub w pachwinach
– bóle krocza podczas siedzenia
– utrudnione bądź bolesne oddawanie moczu
– częstomocz i parcia na mocz
– ropny wyciek z cewki moczowej
– pojawianie się krwi w spermie
– uczucie zalegania moczu po mikcji
– osłabienie strumienia moczu
– zaburzenia erekcji i popędu seksualnego
– problemy związane z wytryskiem – wytrysk przedwczesny lub osłabiony, ból podczas wytrysku
– niekiedy może dojść do zatrzymania moczu z powodu obrzęku gruczołu i ucisku na cewkę moczową
– osłabienie fizyczne i psychiczne.
Uciążliwość objawów oraz dyskomfort niejednokrotnie prowadzi do załamania psychicznego pacjentów i depresji, wymagającej konsultacji z psychiatrą.
Zapalenie prostaty – diagnostyka
Diagnostyka opiera się na wywiadzie i badaniu lekarskim – podczas badania prostaty przez kiszkę stolcową ( badanie per rectum), lekarz stwierdza dużą bolesność gruczołu i jego obrzęk. Do dalszej oceny choroby stosuje się badanie USG (w tym ultrasonografię przezodbytniczą). Ważnym badaniem w diagnostyce zapalenia prostaty może być również tomografia komputerowa miednicy mniejszej.
Diagnostyka polega również na wykonaniu badań moczu – analizy i posiewu bakteriologicznego. Stosowana jest niekiedy tzw. próba trzech szklanek, polegająca na ogólnym badaniu moczu przed masażem i po masażu stercza. Badanie to wykonuje się, aby potwierdzić przewlekłe zapalenie prostaty. Pomocne może być również oznaczenie obecności przeciwciał p. chlamydiowych we krwi. Badanie PSA może być w okresie stanu zapalnego bardzo wysokie i zwykle zaleca się wykonanie jego oznaczenia w ok 2-3 miesiące po ustąpieniu zapalenia. Ostre zapalenie prostaty ma podłoże bakteryjne, dlatego aby potwierdzić podejrzenia wykonuje się posiew krwi i badanie moczu na obecność bakterii oraz oznacza parametry stanu zapalnego – CRP i prokalcytoninę.
Leczenie zapalenia prostaty
Leczenie ostrego zapalenia prostaty wymaga pilnego kontaktu z urologiem. Podstawą leczenia zapalenia prostaty jest leczenie przeciwbólowe, rozkurczowe oraz stosowanie antybiotyków. Zwykle jest to stosowanie doustne, jednak niektóre osoby będące w ciężkim stanie muszą mieć podawany lek dożylnie. Czasem dochodzi do zatrzymania moczu, co w konsekwencji wymaga założenia cewnika lub wytworzenia przetoki nadłonowej ( cystopunkcji).
Jednym z poważniejszych powikłań zapalenia stercza jest jego ropień, który może wymagać leczenia zabiegowego
Leczenie przewlekłego zapalenia prostaty jest ciężkie i długotrwałe, zależy od przyczyn.
W leczeniu można stosować antybiotyki, preparaty rozkurczające mięśnie gładkie, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, a także rozluźniające mięśnie i blokujące wpływ testosteronu na prostatę. Czasami leczenie środkami farmakologicznymi okazuje się utrudnione i nieskuteczne, z uwagi na słabą dostępność prostaty dla leków.
W tej sytuacji stosuje się inne sposoby leczenia. Należą do nich metody poprawiające ukrwienie miejscowe – np. kinezyterapia (Projekt Andros), magnetoterapia głęboka na okolicę krocza, czy uważana obecnie za najbardziej skuteczną formę leczenia – akustyczna fala uderzeniową na okolicę stercza.
Pacjenci powinni również wyeliminować z diety alkohol, pikantne potrawy czy kofeinę.
Powikłania zapalenia gruczołu krokowego
W przypadku ostrego zapalenia stercza, niewłaściwe jego leczenie grozi przejściem w postać przewlekłą, znacznie słabiej poddającą się terapii. Powikłaniu temu zapobiega się stosując leki przez długi czas (ok. 4 tygodnie) i zalecając regularne kontrole po zakończeniu leczenia. Podczas ostrego zapalenia gruczołu krokowego możliwy jest rozwój skupiska ropy w obrębie narządu – tzw. ropnia. Może być on przyczyną utrzymywania się objawów zapalenia, mimo odpowiedniego leczenia. Szczególnie często powikłanie to występuje u osób z osłabionym układem odpornościowym, chorych na cukrzycę lub z niewydolnością nerek oraz u osób z umieszczonym w cewce moczowej cewnikiem (zwłaszcza gdy nie zmieniano go przez dłuższy czas). Ropień sam w sobie jest źródłem zakażenia, stąd konieczne jest jego usunięcie.
Ciężkim, zagrażającym życiu powikłaniem ostrego zapalenia stercza jest przedostanie się bakterii do krwi, rozwój sepsy i wstrząsu septycznego. Aby tego uniknąć, w fazie ostrej choroby nie wykonuje się masażu gruczołu krokowego (mógłby on spowodować „wypchnięcie” bakterii do krwi), ani zabiegów przez cewkę moczową.
W niektórych przypadkach choroba powoduje rozwój zapaleń innych narządów – w tym najądrzy, jąder i odmiedniczkowego zapalenia nerek.